در سالهای اخیر، ارزهای دیجیتال بهویژه بیتکوین بهعنوان یکی از مهمترین داراییهای مالی نوظهور، توجه سرمایهگذاران خرد و کلان را جلب کردهاند. همزمان، بازار سهام امریکا بهویژه شاخص S&P 500 نیز همچنان شاخص اصلی سنجش ریسکپذیری و وضعیت اقتصاد ایالاتمتحده است. آیا این دو بازار با هم رابطهٔ قابلتوجهی دارند؟ آیا ارز دیجیتال میتواند مکمل یا جایگزین سهام باشد؟ در این مقاله، ابتدا مبانی نظری رابطه بین این دو بازار را میکاویم، سپس شواهد تجربی را مرور میکنیم، بعد شرایطی که همراستا یا خلافراستا میشوند را بررسی میکنیم، و در پایان نتیجهگیری و کاربرد برای سرمایهگذار ارائه میدهیم.
⸻
۱. مبانی نظری رابطه
۱.۱ چرا ممکن است بازار سهام و بیتکوین به هم مرتبط شوند؟
چند فرضیه وجود دارد که توضیح میدهند چرا ارز دیجیتال ممکن است با بازار سهام همبستگی پیدا کند:
• ریسکپذیری (Risk On / Risk Off): افزایش تمایل سرمایهگذاران به ریسک (Risk On) معمولاً سهام را تحت فشار صعود قرار میدهد؛ در همین زمان، بیتکوین نیز ممکن است بهعنوان دارایی پرریسکتر رشد کند. و بالعکس در دورهٔ ریسکگریزی. این یعنی هر دو تابع وضعیت ریسک کلی بازار هستند.
• ورود نهادها و همبستگی پرتفوی: وقتی موسسات بزرگ وارد بیتکوین میشوند یا این دارایی را به پرتفوی خود اضافه میکنند، ممکن است حرکت بیتکوین با سایر داراییهای مالی (سهام، کالاها) بیشتر همپوشانی پیدا کند چون سرمایهگذاران بزرگ همزمان سیاستهای مشابهی اتخاذ میکنند.
• شرایط پولی / اقتصادی مشترک: نرخ بهره، پولپاشی، تورم، انتظارات اقتصادی – این عوامل بر بازار سهام اثر میگذارند و میتوانند بر ارز دیجیتال نیز اثر بگذارند (مثلاً بهعنوان دارایی مخاطرهآمیز یا پوشش تورم).
• تقاطع بازارها و همبستگی افزایشی: زمانی که بازارها بیشتر با هم تعامل دارند، مثلاً چون بیتکوین تبدیل شده به دارایی مالی بیشتر محل نگهداری سرمایه، پس همبستگی آن با شاخصهای سهام بالا میرود.
۱.۲ چرا ممکن است ارتباط آنها ضعیف یا منفی باشد؟
• بیتکوین از ابتدا با سهام متفاوت بود: حجم، بازه زمانی سرمایهگذاری، نوع بازیگران، درجه ریسک و نقدشوندگی متفاوت.
• ممکن است بیتکوین کارکرد «دارایی امن» (safe-haven) را داشته باشد در برخی شرایط، یعنی وقتی سهام سقوط میکند، بیتکوین برخلاف آن حرکت کند.
• بازار ارز دیجیتال ممکن است متاثر از عوامل خاصی باشد (مثلاً مقررات رمزنگاری، استخراج، مشکلات شبکه) که سریعا با بازار سهام همگام نیست.
⸻
۲. شواهد و تحقیقات تجربی
۲.۱ همبستگی و روند زمانی
• مطالعهای نشان داده که از ابتدا تا اوایل دههٔ ۲۰۲۰، همبستگی بین بیتکوین و S&P 500 بسیار پایین بود (مثلاً در دورههای قبل از سال 2020) و عمدتاً بین −۰٫۲۰ تا +۰٫۲۰ بوده است.
• اما از اوایل 2020 به بعد همبستگی مثبت شده است. برای نمونه، مقالهای گزارش میدهد که در بازهٔ 2020 تا 2023 ضریب همبستگی نزدیک به ۰٫۷۷۲۶ بوده است.
• گزارش دیگری در ژانویهٔ 2025 نشان میدهد همبستگی میان بیتکوین و S&P 500 به حدود ۰٫۸۸ رسیده است.
• مطالعهٔ «Why is Bitcoin Moving in Tandem with Equities?» نشان میدهد که در سالهای اخیر بیتکوین از دارایی کاملاً جدا بهسوی همبسته با سهام حرکت کرده است؛ مثلاً تا اوایل 2025 همبستگی روزانه با S&P 500 حدود ۰٫۴۸ بود.
۲.۲ تفاوت در ساختار ریسک و بازده
• مطالعهای نشان داده که توزیع بازده روزانهٔ بیتکوین بسیار «دمسنگینتر» (heavy-tailed) است نسبت به S&P 500؛ یعنی احتمال بازدههای خیلی بزرگ یا منفی زیادتر است.
• همچنین، بیتکوین در شرایط شوک بازار (مثل بحران کرونا) همبستگیاش با بازار سهام افزایش چشمگیر داشته است.
۲.۳ وضعیت تناظر/علیت (causality)
• برخی مطالعات نشان دادهاند که حرکت شاخص بورس میتواند تأثیرگذار بر بازده بیتکوین باشد، بهویژه در دورههای عدم اطمینان بالا.
• ولی رابطه پیچیده است و همبستگی ثابت ندارد، بلکه وابسته به چارچوب زمانی، فرکانس داده و شرایط بازار است.
⸻
۳. چه زمانی «همراستا» میشوند و چه زمانی «خلافراستا»؟
۳.۱ شرایط همراستی بالا (Positive Correlation)
Rey Tli, [10/27/2025 10:29 AM]
• در دورههای ریسکپذیری بالا (Risk On): وقتی اقتصاد خوب است، نقدینگی فراوان، نرخ بهره پایین، سرمایهگذاران بهدنبال بازده بالا هستند — در این شرایط بازار سهام رشد میکند و بیتکوین نیز شاهد رشد است.
• هنگام شوکهای سیستمیک یا عدم اطمینان بالا: بهعنوان مثال بحران کرونا، وقتی سهام سقوط کرد، بیتکوین نیز اغلب سقوط کرد؛ لذا همراستی افزایش یافت.
• زمانی که نهادها و سرمایهگذاران بزرگ، بیتکوین و سهام را همزمان بهعنوان دارایی ریسک شامل پرتفوی میکنند — باعث میشود حرکاتشان تقریباً هماهنگ شود.
۳.۲ شرایط همراستی پایین یا حتی معکوس (Decoupling / Negative Correlation)
• در دورههای اولیه بیتکوین (قبل از 2020)، بیتکوین نسبتاً از سهام جدا بود، یعنی همبستگی نزدیک صفر وجود داشت یا گاهی منفی.
• زمانی که بیتکوین بهعنوان دارایی پوشش (hedge) یا دارایی امن (safe-haven) مطرح میشود، ممکن است در زمان سقوط سهام، بیتکوین حرکت متفاوتی داشته باشد (البته این مورد کمتر مشهود شده است).
• وقتی انگیزههای خاص بازار ارز دیجیتال غالب میشود (مثلاً ماینینگ، مقررات، هک، رویداد بلاکچین) و با سهام ارتباط کمی دارد.
۳.۳ عوامل تعیینکننده این تغییرات
• فرکانس زمانی (Time-scale): در بازههای کوتاهمدت (روزانه) همبستگی ممکن است نوسان بیشتری داشته باشد؛ در بازههای بلندتر (هفتگی، ماهانه) همبستگی بیشتر مشاهده شده است.
• شوکهای بازار: زمانی که بازار تحت فشار واقع میشود، همبستگی افزایش مییابد (همگرایی اتفاق میافتد).
• نقش نهادها و ادغام با داراییهای سنتی: هرچه بیتکوین بیشتر در پرتفوی موسسات باشد، احتمال همبستگی بیشتر است.
• شرایط اقتصاد کلان و سیاست پولی: مثلاً نرخ بهره، سیاستهای بانک مرکزی، تورم؛ وقتی فضای اقتصاد نامطمئن است، هر دو دارایی ممکن است با هم حرکت کنند.
⸻
۴. کاربرد برای سرمایهگذار
۴.۱ پرسشهای کلیدی برای تصمیمگیری
• آیا بیتکوین برای پرتفوی شما دارایی مستقل یا مکمل سهام محسوب میشود؟ اگر همبستگی بالا دارد، شاید واکنش مشابه با سهام داشته باشد و تنوعبخشی کمتری بدهد.
• اگر قصد دارید بیتکوین را بهعنوان پوشش سهام استفاده کنید (hedge)، باید بررسی کنید آیا در دورههای بحران واقعا عکس سهام شده است یا نه.
• آیا شما در بازه زمانی هستید که همبستگی بالا است یا احتمالِ کاهش آن؟ برداشتی از وضعیت بازار، ریسکپذیری سرمایهگذاران و شرایط کلان داشته باشید.
• چگونه میتوان از این رابطه استفاده کرد؟ مثلاً اگر بدانید که همبستگی در دورههای ریسکپذیری بالا بیشتر است، در آن دورهها ممکن است همان جهت سهام و بیتکوین را بگیرید، ولی در دورههای بحران احتمالاً باید احتیاط بیشتر کرد.
۴.۲ توصیههای استراتژیک
• تنوعسازی: اگر بیتکوین وابسته به سهام شده باشد، ترکیب بیتکوین + سهام ممکن است تنوع کافی ندهد.
• مدیریت ریسک: بهدلیل نوسان بسیار زیاد بیتکوین، حتی با جهت همگام با سهام، ضررها میتواند بسیار بزرگتر باشد (مطالعهای نشان داده بازدههای شدید بیتکوین بسیار بیشتر از S&P 500 است)
• نگاه بلندقامت به فرکانس زمانی: اگر معاملهگر کوتاهمدت هستید، رابطه ممکن است متفاوت باشد نسبت به سرمایهگذار بلندمدت.
• مدیریت نقدینگی و بازه زمانی: سرمایهگذاری در بیتکوین با افق بلندمدت ممکن است ریسک بازار سهام را کاهش دهد، ولی باید شرایط همبستگی را در نظر گرفت.
⸻
۵. نتیجهگیری
رابطه میان بازار سهام – بهویژه شاخص S&P 500 – و بیتکوین در یکی دو سال اخیر بهوضوح تقویت شده است. اگرچه در ابتدا این داراییها نسبتاً مستقل بودند، امروزه سرمایهگذاران بیشتری بیتکوین را بخشی از پرتفوی خود میدانند و این باعث افزایش همبستگی شده است. با این حال، این رابطه ثابت نیست؛ بسته به شرایط ریسک بازار، سیاستهای پولی، ادغام موسساتی و بازه زمانی، ممکن است همبستگی بالا یا پایین باشد.
